DE KLIKTAAL
De Zuid-Afrikaanse cultuur, de geschiedenis van de apartheid en het nationalisme, die gelijkenissen vertonen met het verleden van Vlaanderen, boeien mij enorm. Eén van de mooiste steden ter wereld, Kaapstad is blijkbaar zeker een must-visit! (Xhosataal:iKapa)
'Zuid-Afrika is de wereld in zakformaat: de schoonheid van het landschap, de confronterende armoede, het ultrakapitalisme, de avontuurlijke vrije geesten, een verkrampt conservatisme... Frans, Engels, Swahili, Xhosa, Zulu, Afrikaans; alles klinkt er door elkaar',aldus Stef Bos.
Gedreven door nieuwsgierigheid zet ik dit zeker bovenaan op mijn verlanglijstje van vakantiebestemmingen. Het unieke aan een vakantie in Zuid-Afrika is de taal. Ze spreken er 'ons' Nederlands!
Hoezo? In Afrika Nederlands? Wel hier volgt een beknopte geschiedenis: in 1652, na de stichting van Kaapstad, de 'Moederstad' van Zuid-Afrika, was het Nederlands de taal, die verplicht gesproken moest worden. De Britten brachten in de 19de eeuw het Engels mee naar Zuid-Afrika en in 1822 verving Engels het Nederlands als officiële taal van de Kaap Kolonie. Het Nederlands werd echter in 1925 vervangen door het Afrikaans.
Het Engels is anno nu de zogenoemde lingua franca, de voertaal van het land, om te communiceren, en de meest gebruikte taal in de media, de politiek en bij officiële aangelegenheden.
Zuid-Afrika wordt ook de 'Regenboognatie' genoemd na de afschaffing van het apartheidsregime.
Het multiculturele Zuid-Afrika telt maar liefst elf officiële talen, die daar allemaal gesproken worden. Afrika herbergt slechts 13% van de wereldbevolking, maar ongeveer 30% van het aantal talen op de aarde! Met tweeduizend verschillende talen behoort Afrika tot de meest taalrijke regio's van de wereld. De drie meest gesproken talen in de Westkaapprovincie zijn Afrikaans, Engels en Xhosa.
Een polyglot ben ik niet... maar toch: de Afrikaanse taal moet je gehoord hebben!
Op de meeste scholen in Zuid-Afrika leren kinderen twee talen: Engels en Afrikaans, of Engels en een andere officiële taal, zoals Zulu of Xhosa. Mij intigreert vooral het Xhosa.
Eén van de vele Zuid-Afrikaanse volkeren zijn de Xhosa (Xosa, AmaXhosa ofAma-Xosa) Ze zijn de op één na grootste stam in de provincie Oost-Kaap. De Xhosa zijn een zeer divers volk dat uit allerlei kleine clans bestaat, met een stamhoofd. Steeds meer AmaXhosa trekken naar de steden, maar oude tradities worden evengoed nog op het platteland bewaard. Ze hebben nog steeds hun traditionele levensstijl. Ze wonen in hutten, omheind ter bescherming tegen wilde dieren. Elk huishouden heeft zijn eigen dorp, met een tuin en een vleeshandel, en wordt bestuurd door één gezinshoofd. Om in hun eigen levensonderhoud te voorzien, kweken ze alle groenten zelf.
De Xhosa hebben een rijke cultuur met eeuwenoude tradities. Veel Xhosa-jongens moeten bijvoorbeeld de taal van de 'echte mannen' leren en worden besneden, voordat zij ook daadwerkelijk 'echte mannen' genoemd mogen worden. Je herkent deze traditionele mensen aan hun rode gewaden, de extravagante kralenkettingen en natuurlijk hun eeuwige glimlach. Hun hoofdbedekkingen zijn gemaakt van zware wollen sjaals, die als een tulband om het hoofd worden gedrapeerd. De gebruikte kleuren en het totale ontwerp onderscheiden hen van de verschillende clans.
De Xhosa is het volk van Nelson Mandela, mensenrechtenactivist en eerste post-apartheidspresident van Zuid-Afrika. De president die Nelson opvolgde, Thabo Mbeki, wass ook een Xhosa, evenals enkele van zijn ministers.
Ook Desmond Mpilo Tutu, Zuid-Afrikaans geestelijke en mensenrechtenactivist was een Xhosa. Hij was de eerste zwarte aartsbisschop van de Anglicaanse Kerk in Kaapstad.
Xhosa is naast een groep mensen ook een taal. Het Xhosa (isiXhosa) behoort tot de Nguni-tak van de Bantoetalen, een taalfamilie die een deel is van de Niger-Congotaalgroep. Ongeveer 8 miljoen Zuid-Afrikanen spreken het Xhosa als moedertaal.
Xhosa is ook wel 'kliktaal' van Zuid-Afrika genoemd. Bepaalde letters worden gesproken d.m.v. het klikken van de tong. Er zijn drie basiskliks:
Miriam Makeba, een anti-apartheidsactiviste, is waarschijnlijk de bekendste Zuidafrikaanse zangeres, en draagt als bijnaam 'Mama Afrika'. Ze zingt het Xhosa bruiloftslied 'Qongqothwane', beter bekend als 'the Click Song'. Het is een lied over de medicijnman van het dorp, een belangrijk persoon die jonggehuwden van de Xhosa advies geeft voor de toekomst. De beats die je in het nummer hoort, zijn in feite vocale kliks.
Stef Bos, een Nederlandse zanger en acteur, vooral bekend van zijn nummer 'Papa' heeft zijn hart verkoren in Zuid-Afrika. De Zuid-Afrikaanse cultuur is de grootste inspiratiebron voor zijn werk als muzikant en tevens het album 'kloofstraat' Ondertussen is hij geëmigreerd naar Kaapstad, om er zijn Zuid-Afrikaanse vrouw Varenka te huwen Hij ging er samenwerken met Johannes Kerkorrel, een Zuid-Afrikaanse zanger, met wie hij samen in 1994 een versie opnam van zijn nummer Awuwa.
Sy stap daagliks deur die strate
Sien die mense vasgevang
Fronsend in roetine
Nog 'n dodelijke dag
Maar sy het blomme in haar hare
Sy voel die ritme van die nag
En tyd het nou vir haar gaan staan
En al wat sy wil doen is
Sy wil dansen, dansen
Altyd blywe dansen
Vra haar niet waarom
Sy dans tot die oggend kom
Dansen, dansen
Altijd blijven dansen
Vraag haar niet waarom
Zij danst tot de ochtend komt
Ze danste rond de aarde
Ze danste door de tijd
Zij zag de wereld branden
De fakkels in Berlijn
Oorlog, waanzin, muren, dictaturen
Ze is nergens lang gebleven
Want zij wilde bewegen
Zij wou dansen, dansen...
Altijd blijven dansen
Vraag haar niet Waarom
Zij danst tot de ochtend komt
Dansen, dansen
Altijd blijven dansen
Vraag haar niet waarom
Zij danst tot de ochtend komt
Awuwa kesipedi sena
Xhosa ndixhaniwe ndicingele
Nesi xhosa
Awuwa kenyorilwe
Xha ndi the tha isi xhosa
Awuwa ndi thi
Sy dans oor kontinente
Kom thuis in Afrika
Sy voel die ritme
Sonlig op haar lyf
Zij danst de wereld mooier
Ze geeft alles wat ze heeft
Ze houdt pas op
Als ze ziet dat iedereen beweegt
Want zij wou dansen, dansen...
Altijd blijven dansen
Vraag haar niet Waarom
Zij danst tot de ochtend komt
Dansen, dansen
Altijd blijven dansen
Vraag haar niet waarom
Zij danst tot de ochtend komt
Awuwa, kenyorilwe
Egozi siya cuza kubemnandi
Awuwa kesipedi sena
Nesi xhosa, kenyorilwe, kesipedi
Zelfs werd er een film gemaakt in het Xhosa, met als titel: Black Panther.
Het gaat over een verzonnen Afrikaans koninkrijk, Wakanda, zonder kolonisatie en met zwarte superhelden, die er dapper hun grondgebied verdedigen. De officiële taal van het koninkrijk is allesbehalve verzonnen. Regelmatig hoor je in de film isiXhosa spreken.
En... al gehoord van het Afrikaanse taalmonument? Het pronkt op een heuvel nabij Paarl, in de West Kaapprovincie, en kijk uit over groene wijnboerderijen en mooie bergen. De omgeving is prachtig! Het monument, een aantal grijze pilaren, is door het spel van licht en schaduw erg fotogeniek! Het werd in 1975 gebouwd door de Zui-Afriaanse apartheidsregering en staat symbool voor het Afrikaans, maar ook voor andere in Zuid-Afrika gesproken talen. De Afrikaanse taal was dat jaar precies een halve eeuw geleden een officiële taal. Nog altijd is Afrikaans de derde taal van Zuid-Afrika, na Zulu en Xhosa.
Bovenop het plateau zijn drie kleine halfronde rotsblokken, die de Khoi-talen symboliseren: het Xhosa, het Zulu en het Sotho.
'Zuid-Afrika is de wereld in zakformaat: de schoonheid van het landschap, de confronterende armoede, het ultrakapitalisme, de avontuurlijke vrije geesten, een verkrampt conservatisme... Frans, Engels, Swahili, Xhosa, Zulu, Afrikaans; alles klinkt er door elkaar',aldus Stef Bos.
Gedreven door nieuwsgierigheid zet ik dit zeker bovenaan op mijn verlanglijstje van vakantiebestemmingen. Het unieke aan een vakantie in Zuid-Afrika is de taal. Ze spreken er 'ons' Nederlands!
Hoezo? In Afrika Nederlands? Wel hier volgt een beknopte geschiedenis: in 1652, na de stichting van Kaapstad, de 'Moederstad' van Zuid-Afrika, was het Nederlands de taal, die verplicht gesproken moest worden. De Britten brachten in de 19de eeuw het Engels mee naar Zuid-Afrika en in 1822 verving Engels het Nederlands als officiële taal van de Kaap Kolonie. Het Nederlands werd echter in 1925 vervangen door het Afrikaans.
Het Engels is anno nu de zogenoemde lingua franca, de voertaal van het land, om te communiceren, en de meest gebruikte taal in de media, de politiek en bij officiële aangelegenheden.
Zuid-Afrika wordt ook de 'Regenboognatie' genoemd na de afschaffing van het apartheidsregime.
Bevolkingsdichtheid van Xhosa (2011)
0–20%
20–40%
40–60%
60–80%
80–100%
|
Geografische verspreiding van Xhosa –sprekers
█ <1 /km²
█ 1–3 /km²
█ 3–10 /km²
█ 10–30 /km²
█ 30–100 /km²
█ 100–300 /km²
█ 300–1000 /km²
█ 1000–3000 /km²
█ >3000 /km²
|
Een polyglot ben ik niet... maar toch: de Afrikaanse taal moet je gehoord hebben!
Op de meeste scholen in Zuid-Afrika leren kinderen twee talen: Engels en Afrikaans, of Engels en een andere officiële taal, zoals Zulu of Xhosa. Mij intigreert vooral het Xhosa.
Eén van de vele Zuid-Afrikaanse volkeren zijn de Xhosa (Xosa, AmaXhosa ofAma-Xosa) Ze zijn de op één na grootste stam in de provincie Oost-Kaap. De Xhosa zijn een zeer divers volk dat uit allerlei kleine clans bestaat, met een stamhoofd. Steeds meer AmaXhosa trekken naar de steden, maar oude tradities worden evengoed nog op het platteland bewaard. Ze hebben nog steeds hun traditionele levensstijl. Ze wonen in hutten, omheind ter bescherming tegen wilde dieren. Elk huishouden heeft zijn eigen dorp, met een tuin en een vleeshandel, en wordt bestuurd door één gezinshoofd. Om in hun eigen levensonderhoud te voorzien, kweken ze alle groenten zelf.
De Xhosa hebben een rijke cultuur met eeuwenoude tradities. Veel Xhosa-jongens moeten bijvoorbeeld de taal van de 'echte mannen' leren en worden besneden, voordat zij ook daadwerkelijk 'echte mannen' genoemd mogen worden. Je herkent deze traditionele mensen aan hun rode gewaden, de extravagante kralenkettingen en natuurlijk hun eeuwige glimlach. Hun hoofdbedekkingen zijn gemaakt van zware wollen sjaals, die als een tulband om het hoofd worden gedrapeerd. De gebruikte kleuren en het totale ontwerp onderscheiden hen van de verschillende clans.
De Xhosa is het volk van Nelson Mandela, mensenrechtenactivist en eerste post-apartheidspresident van Zuid-Afrika. De president die Nelson opvolgde, Thabo Mbeki, wass ook een Xhosa, evenals enkele van zijn ministers.
Ook Desmond Mpilo Tutu, Zuid-Afrikaans geestelijke en mensenrechtenactivist was een Xhosa. Hij was de eerste zwarte aartsbisschop van de Anglicaanse Kerk in Kaapstad.
Xhosa is naast een groep mensen ook een taal. Het Xhosa (isiXhosa) behoort tot de Nguni-tak van de Bantoetalen, een taalfamilie die een deel is van de Niger-Congotaalgroep. Ongeveer 8 miljoen Zuid-Afrikanen spreken het Xhosa als moedertaal.Xhosa is ook wel 'kliktaal' van Zuid-Afrika genoemd. Bepaalde letters worden gesproken d.m.v. het klikken van de tong. Er zijn drie basiskliks:
- C-dentale klik, 'klik vooruit' zoals in 'tsk,tsk, nee dat mag niet!'; wordt verkregen door een lichte glimlach, tong achter je tanden en naar beneden trekken van de sluiter.
- X-laterale klik, 'klik Side' zijdelingse klak die men gebruikt om paarden mee aan te sporen; wordt verkregen door het trekken van de tong van het gehemelte, tegelijkertijd naar binnen en naar beneden.
- Q-mpalatale klik, 'klik op', die klinkt als een het ontkurken van een champagnefles; is te vormen van een "O" met uw mond, en het plaatsen van de tong in de mond en dan scherp te trekken naar beneden.
Ook in de taalnaam Xhosa zit een klik die niet-kliktaalsprekers niet uit kunnen spreken. De meeste mensen spreken de naam an de taal daarom uit als 'kôzza'
Zelfs de verschillende dialecten zijn onderling onverstaanbaar in Zuid-Afrika. Zo verschillen het Zulu en het Xhosa, allebei Bantoetalen, zoals het Duits en het Nederlands;
Waar je ook bent op de wereld, je ervaart op een gegeven moment altijd wel iets van een taalbarrière, als men een taal spreekt die niet je eigen moedertaal is; Of dat nu Engels, Afrikaans, Xhosa, of iets heel anders is. Tegelijk blijken muziek, poëzie en kunst een taal op zich!
Nelson Mandela formuleert: "Muziek moet de redding van het volk zijn. Wanneer men zingt, zou dat het verzet tegen apartheid moeten voeden!"
De zang van de Xhosa is heel typerend door de boventoonzang. Diepe rauwe geluiden verbergen de boventonen. Door de poistie van de mond te veranderen worden die tonen versterkt.
Het Zuid-Afrikaanse volkslied NAFOSI SIKELE AFRIKA (God Bless Africa) is de meest succesvolle hymnes van Xhosa. De vijf strofen worden in de belangrijkste talen van Zuid-Afrika gezongen. Het eerste couplet van het volkslied in het Xhosa en Zulu, het tweede deel in het Sesotho, het derde in het Afrikaans en de vierde strofe in het Engels.
Zegen, Here God, zegen Afrika
Laat zijn roem tot in de hemel reiken Hoor ons in onze gebeden aan Here, zegen ons, zegen uw kinderen |
|
(Zuid-Sotho) Morena boloka setjhaba sa heso,
O fedise dintwa le matshwenyeho, O se boloke, O se boloke setjhaba sa heso, Setjhaba sa, South Afrika - South Afrika. |
God, wij vragen u, bescherm ons volk
Grijpt u in en beëindig alle strijd Bescherm ons, bescherm ons volk,
Zuid-Afrika - Zuid-Afrika
|
(Afrikaans) Uit die blou van onse hemel,
Uit die diepte van ons see, Oor ons ewige gebergtes, Waar die kranse antwoord gee, |
Uit het blauw van onze hemel,
Uit de diepte van onze zee, Over onze eeuwige gebergtes, Waar de rotsen antwoord geven, |
(Engels) Sounds the call to come together,
And united we shall stand, Let us live and strive for freedom In South Africa our land. |
Klinkt de roep om samen te komen,
En verenigd zullen wij er staan, Laten wij leven en strijden voor vrijheid, In Zuid-Afrika, ons land. |
Miriam Makeba, een anti-apartheidsactiviste, is waarschijnlijk de bekendste Zuidafrikaanse zangeres, en draagt als bijnaam 'Mama Afrika'. Ze zingt het Xhosa bruiloftslied 'Qongqothwane', beter bekend als 'the Click Song'. Het is een lied over de medicijnman van het dorp, een belangrijk persoon die jonggehuwden van de Xhosa advies geeft voor de toekomst. De beats die je in het nummer hoort, zijn in feite vocale kliks.
Stef Bos, een Nederlandse zanger en acteur, vooral bekend van zijn nummer 'Papa' heeft zijn hart verkoren in Zuid-Afrika. De Zuid-Afrikaanse cultuur is de grootste inspiratiebron voor zijn werk als muzikant en tevens het album 'kloofstraat' Ondertussen is hij geëmigreerd naar Kaapstad, om er zijn Zuid-Afrikaanse vrouw Varenka te huwen Hij ging er samenwerken met Johannes Kerkorrel, een Zuid-Afrikaanse zanger, met wie hij samen in 1994 een versie opnam van zijn nummer Awuwa.Sy stap daagliks deur die strate
Sien die mense vasgevang
Fronsend in roetine
Nog 'n dodelijke dag
Maar sy het blomme in haar hare
Sy voel die ritme van die nag
En tyd het nou vir haar gaan staan
En al wat sy wil doen is
Sy wil dansen, dansen
Altyd blywe dansen
Vra haar niet waarom
Sy dans tot die oggend kom
Dansen, dansen
Altijd blijven dansen
Vraag haar niet waarom
Zij danst tot de ochtend komt
Ze danste rond de aarde
Ze danste door de tijd
Zij zag de wereld branden
De fakkels in Berlijn
Oorlog, waanzin, muren, dictaturen
Ze is nergens lang gebleven
Want zij wilde bewegen
Zij wou dansen, dansen...
Altijd blijven dansen
Vraag haar niet Waarom
Zij danst tot de ochtend komt
Dansen, dansen
Altijd blijven dansen
Vraag haar niet waarom
Zij danst tot de ochtend komt
Awuwa kesipedi sena
Xhosa ndixhaniwe ndicingele
Nesi xhosa
Awuwa kenyorilwe
Xha ndi the tha isi xhosa
Awuwa ndi thi
Sy dans oor kontinente
Kom thuis in Afrika
Sy voel die ritme
Sonlig op haar lyf
Zij danst de wereld mooier
Ze geeft alles wat ze heeft
Ze houdt pas op
Als ze ziet dat iedereen beweegt
Want zij wou dansen, dansen...
Altijd blijven dansen
Vraag haar niet Waarom
Zij danst tot de ochtend komt
Dansen, dansen
Altijd blijven dansen
Vraag haar niet waarom
Zij danst tot de ochtend komt
Awuwa, kenyorilwe
Egozi siya cuza kubemnandi
Awuwa kesipedi sena
Nesi xhosa, kenyorilwe, kesipedi
Zelfs werd er een film gemaakt in het Xhosa, met als titel: Black Panther.
Het gaat over een verzonnen Afrikaans koninkrijk, Wakanda, zonder kolonisatie en met zwarte superhelden, die er dapper hun grondgebied verdedigen. De officiële taal van het koninkrijk is allesbehalve verzonnen. Regelmatig hoor je in de film isiXhosa spreken.
En... al gehoord van het Afrikaanse taalmonument? Het pronkt op een heuvel nabij Paarl, in de West Kaapprovincie, en kijk uit over groene wijnboerderijen en mooie bergen. De omgeving is prachtig! Het monument, een aantal grijze pilaren, is door het spel van licht en schaduw erg fotogeniek! Het werd in 1975 gebouwd door de Zui-Afriaanse apartheidsregering en staat symbool voor het Afrikaans, maar ook voor andere in Zuid-Afrika gesproken talen. De Afrikaanse taal was dat jaar precies een halve eeuw geleden een officiële taal. Nog altijd is Afrikaans de derde taal van Zuid-Afrika, na Zulu en Xhosa.
Bovenop het plateau zijn drie kleine halfronde rotsblokken, die de Khoi-talen symboliseren: het Xhosa, het Zulu en het Sotho.
Veel BV’s vonden hun geluk in Kaapstad; ze hadden gelijk een klik met Zuid-Afrika! Wat mij te doen valt… Word ik bekende Vlaming of spring ik op het vliegtuig naar de stad der Kapen? En weet je… die zijdelingse klak van de kliktaal heb ik dan zeker onder de knie, want ik wil Xhosa praten met een lichte klik!
Reacties
Een reactie posten